Werk kwijt, huis kwijt

Een werkgever die voor onderdak zorgt, hoe luxe is dat? De meeste

arbeidsmigranten uit Oost-Europa die worden ingehuurd door uitzendbureaus
zijn niet anders gewend. Maar deze ‘service’ heeft een keerzijde: wie zijn
baan verliest, wordt dakloos. ,,Schandalig”, zegt SP-Kamerlid Jasper van
Dijk. Het systeem moet op de schop, vindt hij.

JOEP DERKSEN

Een arbeidsmigrant die wordt ontslagen, moet binnen een week zijn
onderkomen verlaten. Dat is gebleken op een bijeenkomst in het gemeentehuis
van Nieuwveen waar gesproken werd over nieuwe huisvesting voor
arbeidsmigranten in de gemeente Nieuwkoop. De gemeenteraad liet zich daar
informeren door onder andere uitzendbureaus, bedrijven die arbeidsmigranten
inhuren, exploitanten van woonruimte en de vakbond.

Ontslaan

De Roemeense Livia Florentina Sandu weet uit eigen ervaring welke druk de
koppeling van werk en huisvesting veroorzaakt. Ze zit tot haar eigen geluk
inmiddels weer in Roemenië, vele slechte ervaringen rijker. ,,Ik durfde
niet te klagen. Ik was bang, dat de werkgever me anders zou ontslaan.’’

Sandu verdiende zo’n 7 euro per uur bij een bloemenkwekerij. ,,We moesten
elke dag in ploegendienst werken van vijf uur ’s morgens tot in de nacht.
Als slaapplek hadden we een caravan, waarvoor we 400 euro per persoon per
maand moesten betalen. Als je voor een ander bedrijf werkte, mocht je niet
in deze caravan slapen. We deelden de caravan met andere werknemers, zodat
er twee of drie mensen tegelijk in konden slapen. Als wij aan het werk
waren, konden de anderen slapen en andersom.”

Grote spanning

Kritiek leveren op deze situatie, durfde ze niet, uit angst dat dit zou
leiden tot ontslag en daarmee tot het verlies van hun slaapplek. Zij en
haar collega’s stonden volgens Sandu onder grote spanning, ,,Vaak moesten
we huilen; we waren heel nerveus.”

Na enkele maanden werd Sandu in mei 2019 ontslagen, omdat er geen werk meer
voor haar was. ,,Jij niet werken, dan weg uit caravan’’, kreeg ze naar
eigen zeggen te horen. Hierdoor was ze gedwongen terug te keren naar
Roemenië. Volgens Sandu vormt haar ervaring geen uitzondering. ,,Er zijn
goede werkgevers, maar veel bedrijven veroorzaken problemen voor mensen uit
Roemenië.”

Het huurbedrag dat Sandu noemt, is niet ongebruikelijk, blijkt ook uit
uitspraken van Dirko van Essen op de bijeenkomst in Nieuwveen. Hij is
directeur van EE Accommodation, een organisatie die ‘flexibele woonruimte
voor arbeidsgasten’ regelt voor uitzendbureaus. Zo exploiteert EE
Accommodation de chalets op de ijsbaan in Ter Aar. Van Essen geeft aan dat
de gemiddelde huurprijzen ‘rond de 85 euro per week per persoon’ liggen.
Daar komt nog geld bij voor ‘service en diensten’ zoals het gebruik van
wasmachines.

Van bedje naar bedje

FNV-bestuurder Bart Plaatje, die actief is in het Groene Hart, herkent het
verhaal van Livia Florentina Sandu. ,,Ik liep op een park in Zeewolde waar
zes uitzendbureaus onderkomens verhuren. Daar zitten grote logistieke
bedrijven, die de ene week 300 en de andere week 500 mensen nodig hebben.
Dan hebben ze de ene week 200 werknemers minder nodig. Tijdens mijn
wandeling kwam ik om de haverklap mensen tegen, die geen onderdak hadden.
Ze zwierven van bedje naar bedje en dat ging goed, zolang de coördinator
van dat park het niet in de gaten had.’’

Operationeel directeur Manfred Vermunt van Axidus Uitzendbureau bevestigt
desgevraagd dat werknemers met hun baan ook hun slaapplek verliezen. Axidus
beschikt over duizend bedden in het Groene Hart en het Westland, onder meer
op het ijsbaanterrein in Ter Aar. ,,Als je niet bij iemand wilt werken,
moet je het huis verlaten. De klant zal een nieuwe medewerker moeten hebben
en die heeft een huis nodig. Nederlanders moeten ook hun auto van de zaak
inleveren, als ze stoppen met hun werk.’’

Herplaatst

Hij erkent dat in tegenstelling tot een lease-auto een dak boven het hoofd
een basisbehoefte is. ,,Mensen worden niet zomaar op straat gegooid; ze
worden herplaatst. Als een contract wordt ontbonden, verkassen mensen naar
andere bureaus. Ze gaan van de ene naar de andere huisvesting. Of ze
vertrekken, zonder wat van zich te laten horen”, is zijn ervaring.

Het uitzendbureau verdient volgens hem weinig aan de hoge huren. ,,De
kosten voor huisvesting rijzen de pan uit; huisvesting is voor ons geen
verdienmodel. Ik ben er liever vanaf. De FNV wil graag iedereen in een
eigen kamer huisvesten. Dat is prima, maar dan moet je die huisvesting wel
realiseren.”

Dat is volgens hem niet alleen de verantwoordelijkheid van uitzendbureaus
en bedrijven die arbeidsmigranten inhuren, maar ook van gemeenten en hun
bewoners. ,,Overdag zijn we hartstikke blij als arbeidsmigranten aan het
werk zijn, maar als om 18.00 uur de bel gaat, zien we de mensen liever
verdwijnen. Als je afhankelijk bent van arbeidsmigranten kun je niet je kop
in het zand steken en zeggen: ‘We doen er niets aan’.”

Uitbuiting

Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) noemt de gang van zaken een vorm van
‘schandalige uitbuiting’. Hij kondigt aan Kamervragen over de kwestie te
stellen. ,,We willen scheiding van huisbaas en werkgever en fatsoenlijke
huurprijzen. Dit loopt helemaal uit de klauwen. Je gaat niet 100 euro per
bed per persoon per week vragen. Dat zijn schandalige prijzen en hiermee
wordt het wonen een verdienmodel van uitzendbureaus.’’

De zaak gaat Van Dijk aan het hart. ,,Ik ben bij boeren op bezoek geweest,
waarbij mensen uit Oost-Europa op hun terreinen wonen. Die mensen zijn de
lijfeigenen van die boeren.” Door de koppeling van huisvesting aan werk
worden Oost-Europeanen volgens hem ‘wegwerpmigranten’. ,,Ze worden bij het
oud vuil gezet, als ze niet nodig zijn. Dat is onacceptabel”, zegt Van
Dijk. ,,We moeten naar een model van gereguleerde huisvesting, waarbij de
sociale woningbouwcorporaties dit overnemen.’’