Kunstenaar als speelbal

Nieuwkoop – Vorig jaar hoorde kunstenaar Mark de Jong van de Stichting Oude Hollandse Waterlinie (SOHW), dat hij het winnende kunstwerk had gemaakt voor de ontwerpwedstrijd ‘Water: vriend en vijand’. Zijn kunstwerk zou in 2022 in verschillende steden langs de Oude Hollandse Waterlinie verrijzen. Maar als een donderslag bij heldere hemel kreeg hij het bericht, dat zijn kunstwerk toch niet wordt tentoongesteld. In plaats komt er een geocache project en verschijnen er enkele ‘waterliniebankjes’.

De kunstwerkprijsvraag was ter ere van het 350-jarig bestaan van de waterlinie, die in 1672 ontstond als verdedigingsmiddel tegen het Franse leger. Een kleinere uitvoering van De Jongs winnende werk staat nu bij hem in de voortuin. ,,Het uiteindelijke kunstwerk zou een omvang hebben van vier meter in een cirkel’’, geeft de kunstenaar aan. ,,Het is een plattegrond van een vestingstad, met aan de voorkant watergolven en een zeil, waarbij een middeleeuwse soldaat met één been in de golven staat.’’

Als winnend kunstenaar ontving De Jong 1.000 euro. Wanneer er een levensgroot exemplaar van zijn kunstwerk gemaakt zou worden, had hij hier niets voor ontvangen. En dat hoefde ook niet van hem. ,,Om met mijn werk langs de Oude Hollandse Waterlinie te staan, zou mij mogelijk landelijke bekendheid geven. Maar zelfs die kans wordt me ontnomen.’’ Hij baalt er enorm van: ,,Dit is wat er met kunstenaars gebeurt: ze doen gewoon met je wat ze willen. ‘Kunstenaars doen het wel voor niets!’, denken ze. Kunstenaars zijn een speelbal. Ik was zo blij, dat ik werd uitgekozen, maar het enige wat ik krijg is de middelvinger.’’

Volgens De Jong werden tijdens het hele traject de spelregels veranderd. ,,Eerst zou er een rondreizende expositie komen, toen werden gemeenten gevraagd om een kunstwerk te kopen. En nu ziet de jury af van het plaatsen van het kunstwerk. Was mijn werk niet goed genoeg? Dan had je geen winnaar uit moeten roepen!’’ Hij toont een email van de SOHW: ,,We hebben een enquete gehouden onder de deelnemers aan de OHW Erfgoedtafel van de Provincie over een mogelijk kunstproject voor 2022. Daar kwam echter uit, dat de voorkeur ging naar ‘toegepaste kunst’ in de vorm van een bankje o.i.d.’’

Frans Buijserd is secretaris van de SOHW. Hij bevestigt, dat het eerst de bedoeling was, dat het kunstwerk in 2022 in verschillende vestingsteden langs de Oude Hollandse Waterlinie een plek zou krijgen. Maar bij het uitschrijven van de kunstprijsvraag was dit nog niet geregeld. ,,Er was teveel onzekerheid over het plaatsen en het geld dat hiervoor beschikbaar was. Dat had men van tevoren moeten afstemmen.’’

Uiteindelijk kwam van dat plan niets terecht. Buijserd: ,,We hebben daarna alle gemeenten langs de Waterlinie gevraagd of ze willen betalen om het kunstwerk te plaatsen.’’ Geen enkele gemeente had interesse. Buijserd: ,,Daarna heeft de Erfgoedtafel van de Oude Hollandse Waterlinie bedacht, dat het beter zou zijn om iets te doen in de zin van toegepaste kunst. Zij hebben besloten waterliniebankjes te plaatsen, met een peilmeter, zodat je ziet hoe ver je op die plek onder het NAP bent.’’

Inmiddels is de SOHW begonnen met een ander project: een geocaching wandelroute, waarbij je met je mobiel op zoek gaat naar ‘schatten’. Aan De Jong is gevraagd hiervoor een ‘kunstwerkje’ te maken. Buijserd: ,,Dat aanbod is ook gedaan als compensatie, omdat het anders is gelopen dan werd gedacht’. De Jong past hiervoor. ,,Deze onbetrouwbare kunstpartner verandert de spelregels tijdens het proces.’’