Column

Het einde van de burger

Hét woord, dat de kloof tussen bestuur, politiek en de rest van Nederland wagenwijd open laat staan, is ‘burger’. Het is de moderne variant van plebs, of stemvee. Burgers? Dat zijn hapklare brokken vlees, met daarop een blaadje sla en een klef broodje. We moeten nooit meer praten over burgers, als we de mensen in ons land noemen; zij heten inwoners.

Ziedaar, de eerste stap in een proces, waarbij de inwoners een onmisbare rol krijgen bij een overheid, die servicegericht moet gaan handelen. Laten we meteen maar het tweede punt aanpakken: ‘Wat is inspraak?’ Meepraten en meebeslissen zijn twee verschillende zaken. In de huidige vormgegeven democratie zijn bestuurders direct of indirect gekozen om besluiten te nemen. Inwoners kunnen de laatste jaren steeds meer meepraten over allerhande onderwerpen. Vaak op het gemeentehuis, maar regelmatig ook op andere locaties. En sinds een coronajaar, natuurlijk ook meer en meer online.

Maar dat meepraten blijkt 99 van de 100 keer nergens om te gaan. Of specifieker gezegd; de cake is al voorgebakken en de inwoners mogen zich over de kruimels buigen. Als je daadwerkelijk een inspraaktraject wilt hebben, dan kun je dat op twee manieren doen. De eerste wijze is, om een plan voor inspraak openbaar te maken, waarbij je als bestuursorgaan jezelf committeert om in ieder geval 20% van de opmerkingen en wijzigingen over te nemen en het plan als zodanig aan te passen. Dat zorgt voor groter draagvlak bij de inwoners en stimuleert ook het ‘ja, tenzij’ denken. De tweede wijze is, om ieder plan te laten beginnen met een wit A-4tje, waarbij inwoners als eerste hun ideeën geven. Waarna het bestuur gaat werken aan het uitwerken van die ideeën.

‘Kunst, omdat het moet’, was dertig jaar geleden een programma op de Nederlandse televisie. Hiermee werd duidelijk gemaakt, dat de betreffende zender helemaal geen zin had om culturele programma’s uit te zenden, maar dit van hogerhand verplicht was. De Omgevingswet moet ook gerealiseerd worden, nadat inwoners zich hier over uitgelaten hebben. Die vorm van inspraak is in alle gemeenten, die ik ken, een gotspe geworden. De opzet van de Omgevingswet is veel te ingewikkeld gemaakt, om hier als redelijk geïnformeerde inwoner daadwerkelijk wat (diep)zinnigs over te kunnen zeggen. Het standaard beleid dient de zijn: KIS; Keep It Simple. Wanneer je de zaken helder (wat iets anders is dan simpel) houdt, kun je de inwoners daadwerkelijk betrekken bij het beleid.

In de jaren ’60 van de vorige eeuw spendeerde de NASA miljoenen dollars aan het ontwikkelen van een pen, die ook in een situatie van gewichtloosheid zou kunnen functioneren. De Russen, die veel minder geld ter beschikking hadden in de race naar de maan, bedachten een inventieve oplossing: gebruik een potlood!

Niet ieder probleem kan simpel worden opgelost. Maar vaak wordt te moeilijk nagedacht over oplossingen, die voor de hand liggen. Luister naar het gezonde boerenverstand; dat voorkomt oogkleppenbeleid en navelstaarderij. Bekijk iedere suggestie met een open, positieve blik; het kan tot verrassende uitkomsten leiden.