"Fijnstofhype gelijk aan de mythe van de zure regen”

Oud-longarts Piet Vooren spreekt zich uit

NOORDWIJKERHOUT – “Ik verwacht dat de fijnstofhype gelijk is aan de mythe van de zure regen waarover in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw zo voor gewaarschuwd werd. Over twintig jaar zal men het onderwerp ‘fijnstof’ vergeten zijn. In mijn vijftig jaar als arts en veertig jaar als specialist heb ik nog nooit iemand dood zien gaan aan luchtverontreiniging of milieuverontreiniging.” Deze woorden komen van voormalig longarts Piet Vooren (78), die zich keert tegen de in zijn ogen overbodige ophef over het fijnstof.

Door Joep Derksen

Vooren was in die decennia als specialist werkzaam in het Antonius Ziekenhuis in Utrecht en het LUMC in Leiden en heeft zich al die jaren beziggehouden met astma, bronchitis, allergie en de luchtorganen. Hij weet dus waar hij het over heeft. Hij vertelt over de fijnstof: “Wat fijnstof precies is, is niet gedetermineerd. Het zijn een aantal materialen door elkaar, maar voor de helft bestaat het uit zand en zout. Voor het overige betreft het materiaal dat de mensheid zelf ontwikkeld heeft, daaronder vallen dus ook bandenslijtsel, afvaluitlaatgassen en verbrandingsproducten zoals stikstofoxide en NO². Bij het fijnstof zijn er drie onzekerheden: men weet niet waar het uit bestaat en welk bestanddeel van het stof nou echt schadelijk is, men weet niet zeker welke ziektes er door fijnstof bestaan en men weet niet zeker of er ziektes door ontstaan.”

Er zijn wel onderzoeken gedaan naar fijnstof en sterfte en de meest bekende zijn twee studies in de Verenigde Staten. Daar heeft men eerst in zes steden en vervolgens in 151 steden onderzocht dat mensen in een stad waar het fijnstofgehalte hoger is, korter leven. Op deze resultaten valt veel af te dingen, zo legt Vooren uit: “Het is gebleken dat die vroege sterfte met name voorkomt bij de lager opgeleiden en mensen die hun gezondheid niet op peil houden. Mensen die gezond leven, dat zijn vaker ook de hoger opgeleide personen, maakt het niets uit of er fijnstof in de lucht zit: hun levensverwachting blijft dezelfde.”

Kritiek

Ook in Nederland werd een onderzoek gepubliceerd, waaruit werd geconcludeerd dat jaarlijks 18.000 mensen maar liefst 10 jaar eerder dood gaan. “Toxicologen, pathologen en epidemiologen hebben heel veel kritiek op dit rapport. Ik schaar me achter de HAN (Heidelberg Appeal Nederland Foundation). Het is met behulp van extrapolatie (het omzetten van de Amerikaanse resultaten naar de Nederlandse situatie, red.) opgesteld. Men heeft een computerberekening gedaan en de uitkomsten van die 151 steden als uitgangspunt genomen. Er is geen rekening gehouden met het feit dat de leefregels en algemene gezondheid van de Nederlanders beter is dan van de Amerikanen. Daar hebben ze een hoger gemiddeld lichaamsgewicht en hebben ze andere voedingspatronen”, aldus Vooren.

De ex-longarts heeft nog een ander punt: “Men heeft bij dit onderzoek verondersteld dat bij een bepaald gehalte aan fijnstof ook een aantal mensen doodgaat. Dat heet het voorzorgprincipe: als er maar een schijn van gevaar is, moeten we het voorkomen. Er zijn gerespecteerde onderzoekers die hier echter bezwaar tegen maken en ik schaar me aan hun zijde: in de jaren dat ik als longarts werkte, heb ik nog nooit iemand dood zien gaan aan de gevolgen van luchtverontreiniging of milieuverontreiniging. Rokers heb ik wel zien sterven aan longkanker, maar meerokende mensen heb ik echter niet zien sterven aan die ziekte. Ook de collega-longartsen die ik gesproken heb, komen tot dezelfde conclusie. De mensen die echt aan luchtverontreiniging doodgaan, zijn mensen die toch al zwak zijn, bijvoorbeeld 80+ers die al jaren aan chronische bronchitis lijden. Ik wil benadrukken dat het streng volgen van het voorzorgprincipe op weinig zekere veronderstellingen is berust. Maar dat voorzorgprincipe heeft wel kostbare consequenties als het zo streng wordt gevolgd, als het nu gebeurt.”

Sterfrisico

De Europese regelgeving over fijnstof, waar Nederland zich strikt aan houdt, heeft ook consequenties voor de Duin- en Bollenstreek: “Woningbouw mag niet gebeuren waar het fijnstofgehalte iets te hoog is. Die woningbouw verloopt veel te traag, waardoor de huizen in feite twee keer te veel kosten. Milieuorganisaties als Natuur en Milieu en Greenpeace slaan in extreme mate het alarm over fijnstof, maar ik vraag me af waarom dat is. Het is me duister waarom mensen die actievoeren geen oog ervoor hebben dat ze mensen hun welvaart afnemen”, aldus Vooren. “Uit de verschillende onderzoeksgegevens haal ik uit dat als je niet rookt en gezond leeft, het fijnstof geen invloed zal hebben op je gezondheid. Inderdaad zijn dat vaker de hoger opgeleiden die gezond leven, een hogere weerstand hebben en minder fysiek belastende arbeid verrichten. Uit de wetenschappelijke artikelen is af te leiden dat als je gezond leeft, je niet ziek wordt door milieuverontreiniging. Het sterfrisico als gevolg van vervuilde lucht is een half procent meer kans op sterfte. Terwijl het bij sigarettenrook in de orde van 700% is. Bij sterfte voor fijnstof is geen longkanker aangetroffen, maar wel hartziekten bij de gevolgen van fijnstof bij de bevolkingsgroepen die fijnstof inademen. Wel is duidelijk dat het bij een laag opleidingsniveau en een vetter dieet meer voorkomt. Als longarts heb ik geen mensen door luchtverontreiniging dood zien.”