Massale belangstelling voor oude kaarten

LISSE – Een lezing over oude kaarten; wie heeft daar nog interesse in nu we leven in een tijd van sociale media en wikipedia? Nou, heel wat mensen dus, want de bijeenkomst van de Vereniging Oud Lisse (VOL) was zeer populair. Niet alleen waren alle stoelen bezet met geïnteresseerden die kwamen luisteren naar cartografisch consulent Paul van den Brink; er moesten zelfs extra stoelen aangesleept worden. Het publiek werd niet teleurgesteld; Van den Brink (54) hield een prachtig verhaal rondom de 90 dia’s die hij toonde.

Terwijl hij toch met enige vrees naar het hol van de VOL was gekomen, zo liet Van den Brink weten: ‘De aanwezigheid van zoveel expertise baart mij wat zorgen.’ Immers, een enkele foute uitspraak over de geschiedenis van het dorp zou genadeloos kunnen worden neergesabeld door een van de aanwezigen die zonder twijfel allemaal goed ingelezen waren in het dorp Lisse. Van den Brink’s angst was ongegrond; het publiek hing aan zijn lippen.

Hij gaf de aanwezigen waardevolle tips hoe ze meer informatie en foto’s over Lisse konden bewonderen. Op internet (www.picarta.pica.nl) staan onder meer 65 miljoen beschrijvingen van boeken en tijdschriften, ook is er de IKAR-database met een overzicht van alle kaarten van voor 1850. Naar ook de Europeana Beeldbank en de geschiedenisvanzuidholland.nl zijn niet te versmaden. Van den Brink toonde de eerste kaart van de huidige Bollenstreek, gemaakt in het derde kwart van de 16de eeuw door Jacob van Deventer. Hij deed dit niet uit passie, maar in Spaanse dienst, zodat de Spanjolen een betere strategische blik op het te onderwerpen Holland konden krijgen.

Een van de eerste landkaarten van de cartograaf Willem Janszoon Blaeu werd gemaakt in 1604; zijn werk was de aanzet tot een enorme opbloei van de cartografie tot diep in de achttiende eeuw. Zo was hij onder meer de vormgever van een kaart van Nederland in de vorm van een leeuw. Deze kaarten werden gemaakt als teken van de weerbaarheid van Nederland tegen de Spanjaarden tijdens de 80-jarige oorlog.

Ook andere kaarten van beroemde makers passeerden de revue, onder meer die van Balthasar Floriszoon van Berckenrode, die leefde in de tijd waarin minder gegoede burgers zich door nieuwe ontwerptechnieken ook landkaarten konden aanschaffen. Van den Brink waarschuwde de fervente verzamelaar: ‘Er zijn nu in 2012 meer ‘oude’ kaarten te koop dan er indertijd (tussen 1600 en 1800, JD) gedrukt zijn. Pas dus op dat je niet voor 1.200 euro een oude kaart koopt, die maar een kwartje waard is.’

Prachtig waren de kaarten van Lisse van onder meer Floris Jacobszoon en Pieter Bruynszoon: het exacte aantal duinen was uitgetekend, inclusief de kleuren. Ook waren er kaarten met een bovenaanzicht van de huisjes in Lisse die om het Vierkant stonden. Het aantal huisjes op de kaart was indertijd ook het exacte aantal woningen dat Lisse rijk was. In de loop der jaren veranderde de reden waarom kaarten gemaakt werden. Nicolaas Cruquius (midden 18de eeuw) was de belangrijkste Nederlandse landmeter in dienst van Rijnland. Als een Lissenaar twee bomen wilde weghalen, kwam Cruquius langs voor het cartografisch overzicht.

Er was maar een ding die avond dat de toehoorders speet; door de locatie van Lisse ten opzicht van bijvoorbeeld Hillegom, zijn er veel minder kaarten gemaakt over het dorp. Van den Brink: ‘Lisse was eigenlijk een randgeval en viel vaak tussen twee kaarten in.’