Voormalige vluchteling veroorzaakt toiletrevolutie

[LEIDEN] Hij kwam in 1992 als vluchteling naar Nederland en verdiende de kost met een bijbaantje als bordenwasser. Maar Prof. Damir Brdjanovic promoveerde in 1998 en 20 jaar daarna bedacht hij onder meer een revolutionair toiletsysteem – de eSOS Smart Toilet. Vervolgens heeft hij een unieke nieuwe 'Master of Science Programma in Sanitatie' opgestart en een wereldwijde organisatie; de Global Sanitation Graduate School opgezet.

,,Ik was een civiel engineer in Joegoslavië en kwam door de oorlog naar Leiden om hier een nieuw leven te beginnen. Om de kost te verdienen was ik bordenwasser in een pannenkoekenhuis. Iedere dag moest ik dertig kilometer fietsen om dat werk te doen, terwijl ik tegelijkertijd studeerde. Ik was indertijd de best opgeleide bordenwasser'', lacht Brdjanovic.

Hij ontving een beurs van de Wereldbank en kwam te studeren bij IHE Delft, het grootste waterinstituut van de wereld, en de Technische Universiteit van Delft. ,,Ik wilde bij de zuivering van het afvalwater de wetenschappelijke kennis in de praktijk toepassen.'' Na vijf jaar bij Royal Haskoning gewerkt te hebben, keerde Brdjanovic terug bij IHE Delft om een leidende rol te pakken bij het ontwikkelen van sanitatie en gezondheidstechniek. Hij begon letterlijk met niets, maar hij leidde zijn medewerkers snel op tot een zeer dynamische en actieve groep, die samen een grote bijdrage levert aan innovatie en onderwijs op het gebied van sanitatie.

Zijn meest recente uitvinding, de slimme toilet, wordt ondersteund door de Bill & Melinda Gates Foundation en de Nederlandse overheid. Dit slimme toilet biedt veel mogelijkheden voor mensen in vluchtelingenkampen, religieuze samenkomsten en mensen in sloppenwijken. Over enkele weken komen enkele van deze toiletten als eerste te staan in de sloppenwijken van Kibera in Nairobi, Kenia. Daarnaast heeft hij het allereerste ‘poeplaboratorium’ in Europa geïnitieerd, die afgelopen maand geopend is in IHE Delft. In dit laboratorium kunnen studenten zich voorbereiden op het werken met menselijke uitwerpselen in ontwikkelingslanden.

Waar haalt u uw passie voor het bedenken van nieuwe types toiletten vandaan? ”Mijn doel is om een bijdrage te leveren aan een 'UN Sustainable Development Goal. Die doelstelling is om iedereen op deze wereld toegang te laten hebben tot schoon water en sanitaire voorzieningen. Ik wil graag innovaties brengen in een sanitair systeem, omdat de huidige situatie al vele jaren hetzelfde is. De grootste uitdaging is niet de techniek”, zo geeft Brdjanovic aan, ''maar de sociale aspecten en gebrek aan lokale organisatie, bestuur en een goed business model.”

Hoe voelt het om bedenker te zijn van een toilet dat vele kinderen kan laten opgroeien tot volwassenen? Kinderen die vaak zouden overlijden aan allerlei ziektes door het ontbreken van schone toiletten? ,,Zelf was ik ooit een vluchteling in Nederland en ik moest slapen in een container in een vluchtelingenkamp, waar gelukkig schone sanitaire voorzieningen waren. Zo kwam ik er achter, hoe vluchtelingen zich voelen; eenzaam en vaak zonder familie en vrienden. Dan moeten ze in ieder geval de waardigheid hebben van een schoon toilet.'' Hij besluit: ,,Sanitatie en gezondheidstechniek is mijn levenswerk. Sanitatie in de derde wereld is nog steeds sterk onderontwikkeld en dit gebied biedt nog eindeloze mogelijkheden voor ontwikkeling en onderzoek. Waarbij we de mensen in de derdewereldlanden helpen om gezonder te worden en hen een betere levenskwaliteit geven.''