Wachten op de wolf

De Amsterdamse Waterleidingduinen: het is een enorm natuurgebied, dat aan de westkust van Europa ligt. Hier grazen damherten en reeën, zoeken vossen naar prooien en hoppen konijntjes rond tussen de zwanen en eenden. Een buizerd cirkelt over het gebied en ziet jaarlijks een miljoen bezoekers langs komen. De functie van de Amsterdamse Waterleidingduinen is echter het leveren van drinkwater aan de hoofdstad. En schoon water kan alleen geleverd worden in een schone natuur. Hiermee is dit gebied hét voorbeeld van hoe natuurlijk beheer prima samen kan gaan met economische en medische noodzaak.

Door Joep Derksen

Sinds 1853 stroomt het schone water naar Amsterdam. De eerste stoommachine pompte indertijd het leidingwater naar de toenmalige Amsterdamse Willemspoort, waar het water verkocht werd voor 1 cent per emmer. Het leidde er in korte tijd toe, dat de gezondheid van de bevolking verbeterde en gevaarlijke bacteriële ziekten, veroorzaakt door vuil water zoals tyfus en dysenterie, verdwenen.

De argeloze bezoeker, die nu het natuurgebied bewandeld, heeft hier geen benul van. Twintig meter, nadat je door de entree in De Zilk loopt, zie je al de eerste damherten. Vogels fluiten alom, een specht timmert ergens hoorbaar een gat in een boom. Een paraderende gans laat vijf joggers even stoppen, voordat hij van het pad af gaat en elegant in het water stapt om zich daar bij zijn partner te voegen. Hier is de natuur de baas! Daar – eenzaam op een heuvel –  een spar, met kromgegroeide takken, mooi van de lelijkheid. Na een bocht; weer een visuele verrassing; een savannelandschap, afgebakend door de achterkant van het duinenlandschap. Alleen de wolf ontbreekt nog in dit sprookjesachtige tafereel.

Boswachter Gerard Scholten heeft volgens eigen zeggen ,,de mooiste baan van de wereld'' en na twee uur rondrijden door de Amsterdamse Waterleidingduinen moet je hem gelijk geven. Met een scherp oog wijst hij op de vele bezienswaardigheden. En vertelt over het paardenkerkhof: waarop stukjes tuin afgebakend werden met paardenbotten. Rijdend over de door het Duitse leger aangelegde betonweg toont Scholten het Vinkershuisje, met een hok voor lokvinken. Waarna we naar het infiltratiegebied gaan; de enige locatie in de Amsterdamse Waterleidingduinen, waar bezoekers niet mogen komen. De reden hiervoor is simpel; dit is de basis van het verse drinkwater voor Amsterdam en de wijde regio en dat mag niet vervuild worden.

In het hele gebied zijn  een aantal boswachters actief, die zich met drie taken bezig houden, licht Scholten toe. De eerste is, gastheer te zijn van het gebied, mensen aan te spreken, hulp te bieden en te controleren. ,,Als het nodig is delen we bekeuringen uit; bijvoorbeeld als ze in het infiltratiegebied komen, fietsen of een hond bij zich hebben. Dat is hier namelijk verboden.'' De tweede taak is het beheer van de flora en fauna. ,, In vijf jaar tijd willen we het grote aantal damherten weer terug brengen in balans met de rest van de natuur van 3.900 (in 2016) naar 800.'' Het rumoer over het afschieten van de damherten is verdwenen; daar is Scholten blij mee. ,,De damherten komen hier niet van nature voor en ze zijn directe concurrenten van reeën. Ooit hadden we hier 400 reeën en daar zijn nu nog maar enkele exemplaren van over. Er zijn hier geen plantjes meer; alles is kaal gevreten door de damherten. Zij overleven nog door aan boomschorsen te knabbelen of de knopjes van de duindoorn op te snoepen, maar voor de reeën is vrijwel al het eten verdwenen.'' Als het aantal damherten fors is teruggebracht, hoopt Scholten dat bijzondere flora weer terugkomt, zoals de rietorchidee, duizendguldenkruid, koningskaars en hondstong.

Maar is het in plaats van afschieten niet beter om hier de wolven te laten komen? Dat kan toch voor een natuurlijk evenwicht zorgen? ,,Als de wolf ons duin zelf weet te bereiken is hij van harte welkom zeggen we altijd. De AWD is echter veel te klein voor ze, ze houden zich niet aan grenzen. Spannend is dus hoe ze zich gaan gedragen in de drukke randstad. We weten ook niet wat het effect is van een of enkele wolven op het aantal damherten. Dat zal niet direct groot zijn. Een wolf heeft aan 1 hert genoeg voor dagen.'' Hij vervolgt: ,,Inderdaad pakken die wolven de zwakkere damherten, maar als er een roedel komt, krijgen ze ook roedelgedrag en gaan zwerven. Het is de vraag of je dat in verband met de veiligheid van het publiek wilt hebben. Daarnaast scheuren de wolven de damherten aan flarden, vaak terwijl het dier nog leeft. Willen de mensen dat zien?''

De derde taak van de boswachters is het geven van excursies en cultuurhistorische rondritten en er voor zorgen, dat er mooie wandelroutes zijn. Terwijl een zanglijster van de ene naar een andere boomtak hopt, wijst Scholten naar het gewei van de damherten. ,,Al die geweien vallen er in april af en bezoekers mogen ze meenemen.''

Bij het infiltratiegebied aangekomen, vertelt Scholten: ,,We leveren hier tweederde deel van al het drink- en toiletwater in Amsterdam en omgeving, voor een miljoen mensen. ,,We hebben ongeveer 800 hectare infiltratiegebied. In die 800 hectare liggen 44 geulen en die toevoerslootjes, die het Rijnwater aanvoeren. In de geulen zakt het water door een laag zand van vijf meter dik, om vervolgens via een draineersysteem naar het Westerkanaal en uiteindelijk de Oranjekom te gaan. In Leiduin wordt het water opgevangen in de waterfabriek. Daar is een zandfilter en gaat het water naar de ozonisatie en koolfiltratie, waar eventuele virussen gedood worden.'' Vol trots besluit de boswachter: ,,Het leidt er toe, dat we een uitstekende drinkwaterkwaliteit hebben.''

Voor meer informatie: www.awd.waternet.nl.