“Waardevolle zaken als aandacht en liefde zijn ook niet te koop”

24 November: Internationale Niet-Winkeldag

LEIDEN – De race om net iets meer te hebben dan een ander blijft maar doorgaan, zo vindt een kleine minderheid van consumenten wereldwijd. Vijftien jaar geleden is de jaarlijkse Internationale Niet-Winkeldag uitgeroepen, die elke laatste zaterdag van november plaats vindt. Margje Vlasveld, initiatiefnemer van de IDeeWinkel, beschrijft het doel van 24 november en hoe mensen kunnen bijdragen tot een betere samenleving.

door Joep Derksen

Vlasveld is een groot voorstander van de Internationale Niet-Winkeldag: “Dat vind ik een leuke dag, want de consumptiemaatschappij staat weer even ter discussie. De mensen worden gewezen op hun koopgedrag: er wordt in feite gesteld: ‘Waar ben je nou mee bezig?’ Het winkelend publiek moet consuminderen, waar het gaat om overbodige en niet voor het levensbehoud noodzakelijke producten. Vaak gebeurt het dat de dingen er in de winkel erg leuk uitzien, maar als je ze dan in huis haalt, ze toch veel minder mooi blijken te zijn. Daarnaast worden mensen gelukkiger van consuminderen: niet alleen scheelt het veel tijd, dat je weer aan andere ontspannende activiteiten kunt besteden, ook bespaar je jezelf geld. Daar komt bij dat overconsumptie leidt tot uitputting van grondstoffen en we moeten zorgen voor een kringloopeconomie, waarbij al onze spullen opnieuw gebruikt worden, zodat we niet alles vervuilen ten koste van de volgende generaties.”

Goedkoop

Daarnaast is 24 november ook een protest tegen de markteconomie: “Niet alles is een markt en je geluk hangt niet af van kopen, want juist de dingen die niet te koop zijn, zoals liefde en aandacht, hebben de hoogste waarde. Overigens klinkt de term Niet Winkelen zeer negatief, alsof je iets niet mag doen. Hoewel ik het stimuleer dat winkels op deze zaterdag hun winkel sluiten, moeten mensen wel eten kunnen kopen. Het gaat er juist om dat de mensen op zo’n dag zich bezinnen over de gevolgen van de Westerse overconsumptie en de gevolgen daarvan voor het milieu en de mondiale verschillen tussen rijk en arm in de wereld. We wijzen mensen op de manier waarop producten samengesteld worden en geven aan wat je als consument voor schade aanricht met je koopgedrag. Je koopt namelijk spullen voor te weinig geld en daardoor blijven de loonkosten van de werknemers in ontwikkelingslanden gedrukt om de spulletjes zo goedkoop mogelijk te maken.”

Vlasveld heeft in 2005 de IDeeWinkel opgericht om een servicepunt te realiseren waar mensen terecht kunnen met plannen en inzichten voor burgerinitiatieven. Met het kenniscentrum voor milieu en duurzame ontwikkeling zet de IDeeWinkel een netwerk op van gelijkgestemden die informatie uitwisselen en het gemeentelijk bestuur ertoe willen bewegen de burgerinitiatieven ook ten uitvoer te brengen. “Landelijk heeft men een proef gedaan waarbij gemeenten en provincies ideeën van burgers zou uitvoeren. Weet je hoeveel ideeën daadwerkelijk in de praktijk zijn gebracht? Geen enkele! En volgens mij komt dat omdat ambtenaren er zitten om ideeën te bedenken en als een burger met een idee komt, vinden de ambtenaren dat vaak lastig. Het wordt tijd dat ze een meer sturende rol krijgen in de uitvoering van plannen en niet alles zelf bedenken. Daarnaast willen we met ondernemers in gesprek op gebieden van duurzaamheid en het gebruik van verpakkingen.”

Winkelen

Over haar eigen koopgedrag vertelt Vlasveld: “Ik houd niet zo van winkelen, vaak breng ik hetgeen ik gekocht heb weer terug naar de winkel. Kleren bijvoorbeeld koop ik al helemaal niet: deze krijg ik van anderen. Aan de andere kant vind ik het wel fijn om iets uit te zoeken voor andere mensen. Overigens vind ik niet dat iedereen in hompezakken of uniform moet rondlopen, hoor. Maar mijn kast puilt nu al uit van de kleren, zelfs nog van dertig jaar terug. En iedere keer kan ik nieuwe leuke combinaties creëren.”

De IDeeWinkel organiseert zelf ook activiteiten op 24 november: “We richten ons op het thema Voeding. We willen dat zuivelproducten, fruit en groente meer geconsumeerd worden door de mensen die bij de productielocaties wonen. Zo worden er minder kilometers gemaakt om de etenswaren te transporteren. We zetten samen met tien boeren uit de regio’s Duin- en Bollenstreek, Leiden en Den Haag zogeheten ‘Consumentenkringen’ op. Particulieren, verzorgingstehuizen, kantines en ziekenhuizen committeren zich bij deze boeren om jaarlijks een bepaalde hoeveelheid van hun producten af te nemen: bijvoorbeeld 50 kg rijst of 100 kg aardappelen. Met dit initiatief willen we ook het begrip ‘Regioproducten’ onder de aandacht brengen. Elk zichzelf respecterend dorpje in Italië biedt zijn eigen regioproducten aan, terwijl het bij ons een haast onbekend verschijnsel is. Inderdaad bestaat de Leidse kaas, maar deze wordt wel geproduceerd in de Eenzaamheid in Warmond.”

Verpakkingen

Vlasveld: “We moeten ook af van al die overbodig rare verpakkingen! Onlangs kocht ik een USB-stick: dat is zo’n heel klein schijfje, maar daar zat een heel grote doos omheen. Op 24 november kunnen mensen al hun overbodige en rare verpakkingen bij de IDeeWinkel langsbrengen en deze gaan we dan aanbieden aan een van de Leidse wethouders.”

Is het lastig om een levensfilosofie te hebben, waarbij je constant een hoge mate van zelfreflectie hebt? “Helemaal niet: je komt met een prettige subcultuur in aanraking van mensen die streven naar een ideaal: daar zitten maar weinig namaakmensen tussen.”

Welke aankopen staat Vlasveld echt tegen? Zonder aarzelen zegt ze: “Al het vlees uit de bio-industrie! Maar ook aardbeien, want daar zitten zoveel bestrijdingsmiddelen op dat consumptie ervan gevaarlijk kan zijn voor kinderen. Ook grote, gevaarlijke SUV’s en auto’s die benzine slurpen moeten niet meer verkocht worden. Wat mij betreft mag er naast het al bestaande ECO-keurmerk ook een ‘Milieuafkeurmerk’ komen. Zo krijgen consumenten informatie over producten die schadelijk zijn voor het milieu. In feite is het heel simpel: neem nou gewoon als uitgangspunt dat we de aarde niet moeten uitputten; dat is toch niet zo moeilijk?!”

Voor meer informatie: www.ideewinkel.nl en www.koopniets.nl/algemeen.htm.