‘De Joodse gemeenschap werd in één klap weggevaagd’

 

JOEP DERKSEN

NOORDWIJK – Het is een stukje lokale geschiedenis, waar geen enkele inwoner met trots op terug kijkt. Voorafgaand aan de tweede wereldoorlog kende Noordwijk een kleine, maar stabiele Joodse gemeenschap. Al deze mensen; mannen, vrouwen en kinderen, werden gedeporteerd naar concentratiekampen van het Naziregime. Auteur Willem Baalbergen zorgt er met zijn nieuwe boek ‘Sjoel in het Paterhuis’ voor, dat hun herinnering levend blijft.

‘Het is toch gek, dat wij nooit wat deden aan de gedenking van de Joden uit Noordwijk; zij werden ineens uit onze gemeenschap gehaald. Dat is een ingrijpende zaak’, zo vat Baalbergen de reden voor het schrijven van het boek samen. De idee voor het boek komt oorspronkelijk van oud-predikant Wim van der Lee en Baalbergen is er samen met Arend Dubbelaar, Dorine Holman en de inmiddels overleden Geek Slats aan begonnen. Met behulp van een inzamelingsactie werd een gedenksteen geplaatst aan de Oude Zeeweg én was er nog voldoende over voor de realisatie van dit boekwerk.

Hierin beschrijft Baalbergen, die het meeste werk in dit boek heeft gestoken, de aankomst van de eerste Joden in Noordwijk aan het eind van de 18^de eeuw. Uiteindelijk woonden hier zo’n 45 mensen in luxe huurwoningen; ze verdienden meestal hun geld als kooplieden. Er was ook een synagage, maar die raakte buiten gebruik doordat de Joodse gemeenschap rond 1900 vertrok uit het dorp. Maar in de jaren ’30 van de vorige eeuw gingen steeds meer Joden vanuit de steden in de dorpen wonen, waar ze zich veiliger voelden. Onterecht, blijkt nu. Twintig mensen die hier woonden zijn tussen 1942 en 1944 afgevoerd naar Auschwitz en Sobibor en daar vermoord. Baalbergen: ‘Je kreeg een oproep om je te melden, meestal in Amsterdam bij de Schouwburg. Kinderen werden apart van de ouders opgesloten. Ze dachten dat ze naar een werkkamp in het oosten moesten en dat wel zouden overleven. Dat waren mensen die zich keurig aan de regels hielden. Ze hadden niet gedacht dat het allemaal zo erg zou worden. Voor hen was onderduiken ook geen aanlokkelijk alternatief.’

Onder de doden waren bijvoorbeeld drie Joden die op de Willem van den Berghstichting woonden. Maar ook vielen er slachtoffers onder de veertig Joden die tijdens de oorlog van buiten Noordwijk naar een onderduikadres kwamen. De familie Presburg werd verraden en gedeporteerd: op een dochter na is het hele gezin van vijf personen omgekomen. Wat wilt u bereiken met dit boek? ‘Dat er aandacht kwam voor het feit dat er een Jodose gemeenschap was en dat die in één klap werd weggevaagd.’

Het boek ligt op dit moment bij de drukker en alle mensen die aan de financiële actie hebben meegedaan, krijgen een exemplaar. Ook zijn er plannen om het boek (50 pagina’s) gratis onder de scholen te verspreiden. Verder is het vanaf mei te koop bij de plaatselijke boekhandel voor 9,95 euro per stuk.