Werknemers Naturalis praten over 'angstcultuur'

LEIDEN – Het is 'my way' of 'the highway'. Medewerkers die al tientallen jaren bij Naturalis Biodiverity Center werken, hebben dit gevoel bij het managementsbeleid, dat enkele jaren geleden is ingezet. Zij spreken van een angstcultuur: wie kritiek heeft op het beleid, kan onherroepelijk vertrekken.

Meer dan 55 jaar werkte Hans Nooteboom (81) bij Naturalis als planten taxonomist, de laatste jaren hield hij zich als vrijwillige hoofdredacteur bezig met het blad 'Flora Malesiana'. Maar tegenwoordig zit hij tegen zijn zin thuis. 'Omdat ik bezwaar maakte tegen de verhuizing van het Herbarium werd ik ontslagen', zo laat hij weten. Hij herinnert zich de dag nog goed: 'Ik moest mijn kamer opruimen op de dag dat we verhuisden. Terwijl ik daar volop mee bezig was, werd het een week uitgesteld. Daarna bleek dat er in het nieuwe gebouw niet voldoende ruimte was voor mijn spullen. Dozen stonden op planken en vaste planten mocht ik vanwege de Arbowet niet op mijn kamer hebben.'

De periode na de verhuizing was voor Nooteboom een drama. 'Je kon eigenlijk niet werken in het nieuwe gebouw. De dozen met planten waren op elkaar gestapeld en je bleef er maar mee slepen, iedere keer als je een bepaalde plant nodig had.' Hij beklaagde zich hierover en kreeg daarna een email van directeur Edwin van Huis. 'Hierin stond, dat ik niet meer mocht komen. Ik heb een gesprek aangevraagd, maar daar had hij geen behoefte aan. Hij vond dat ik als vrijwilliger gast ben en dat ik daarom moest doen wat zij zeiden.'

Enkele maanden lang negeerde Nooteboom de ontslagemail en bleef hij komen. Totdat dit ontdekt werd en de wachtwoorden op zijn computer werden geannuleerd. 'Ik vind het heel jammer dat het zo heeft moeten eindigen', sipt Nooteboom. 'Het Rijksherbarium was een wereldbefaamd instituut, maar dat is geheel opgeheven. De collectie is in een nieuw huis ondergebracht, maar er is geen directeur meer van. Dat vind ik nog het allerergste. Dat is aan collega's in het buitenland moeilijk uit te leggen.'

Ook andere medewerkers, die al tientallen jaren onderdeel zijn van Naturalis en de voorgangers van dit instituut, bevestigen de angstcultuur. Zij durven echter niet met hun naam in de krant te staan, uit angst voor represailles. ''Mensen die kritiek uitoefenen, gaan er uit. Er heerst een heel nare sfeer met argwaan. Je moet niet je mond open durven doen.' Het doet pijn om met dit nieuws naar buiten te komen, maar ze hopen dat het tij gekeerd kan worden. 'Ik kom hier mee naar buiten, omdat het een beetje mijn museum is. We kregen in de jaren '90 de opdracht om op twee poten te werken; onderzoek doen en de collectie openstellen voor publiek. We zijn nu een Biodiversity Center, maar we spannen ons niet in om aan biodiversiteit te doen. Naturalis is geen echt wetenschappelijk centrum meer. We hebben alleen nog mensen die oppervlakkig wat kunnen vertellen, maar niet kunnen praten over begrip van de natuur en hoe het werkt met de ecologie.'

Over de manier waarop met medewerkers wordt omgegaan, die niet volop in de publiciteit staan: 'Er wordt helemaal niet met de werkvloer gecommuniceerd. In het verleden hebben mensen opmerkingen of aanmerkingen geplaatst. Hierna werden ze op het matje geroepen en is hen verteld dat ze elders een betrekking moeten zoeken. Je uitspreken is niet verstandig. Daarom concentreert iedereen zich op z'n eigen bezigheden, trekt zich terug en laat verder maar alles gebeuren.'

Ze hopen dat het tij nog keert: 'Deze organisatie gaat stevig inzetten om nog groter te worden als publieksmagneet. De collecties en het onderzoek gaan daar een marginale rol in spelen. We zien deze ontwikkeling met lede ogen aan, want Naturalis is ontstaan door het samengaan van verschillende instituten. De bedoeling was dat het de neergang van taxonomie tegen zou gaan, maar de neergang blijft doorgaan. Als mensen niet worden opgevolgd, gaat de kracht er uit.'

Vervelend

,,We vinden het heel vervelend dat er oud-medewerkers zijn die dit zo ervaren’’, stelt Naturalis in reactie. ,,We nemen dit soort signalen serieus, maar we bespreken dit niet via de krant. Naturalis Biodiversity Center is een grote organisatie geworden die onderzoek doet in een snel veranderende en heel competitieve wetenschappelijke wereld. De veranderingen in het onderzoek gaan snel en Naturalis verandert mee. Dat heeft impact op mensen, dat begrijpen we en proberen we zo goed mogelijk te bespreken met elkaar.’’

Joep Derksen