Noordse woelmuis floreert op Koudenhoorn

250 exemplaren van beschermde diersoort bedreigen ontwikkelingsplannen

WARMOND – De noordse woelmuis komt zeker voor op Koudenhoorn. Bioloog Rene Wanders nam onze journalist mee naar het natuureiland, zodat deze streng beschermde diersoort met eigen ogen gezien kon worden. In de ochtend zette Wanders een aantal vallen uit en enkele uren later zat het eerste jonge exemplaar er al in. Deze Noordse Woelmuis is circa zes weken oud; een teken dat er een vaste populatie is, die zich kan voortplanten.

Wanders houdt de stand van de noordse woelmuis bij en hij is er stellig van overtuigd dat er zo’n 250 exemplaren leven, verspreid over het hele eiland Koudenhoorn. Deze dieren, die “even zeldzaam zijn als de Bengaalse tijger”, zo liet Wanders weten, leven in ruige gebieden. Tussen de rietkragen, in het hoge gras en zelfs in boslandschappen.

De noordse woelmuis is een klein knaagdier en behoort tot de familie van de woelmuizen. Hij lijkt nog het meest op de aardmuis en de veldmuis, die beide wat kleiner zijn, en op de woelrat, die wat groter is. Meestal hebben noordse woelmuizen een donkerbruine rugvacht en een donkergrijze buikvacht, maar ook lichtere exemplaren komen voor. De staart is voor een woelmuis vrij lang: 40% van de lichaamslengte. De vrij grote, donkergekleurde achtervoeten hebben contrasterende witte nageltjes.

IJstijd

De Nederlandse populatie van de noordse woelmuis wordt beschouwd als een overblijfsel uit de laatste ijstijd (10.000 jaar geleden). De noordse woelmuis kwam toen tot aan de Alpen en in Engeland voor. Bij het terugtrekken van het landijs is hij in West- en Midden-Europa vrijwel overal verdwenen. In Nederland heeft hij zich tot nu toe kunnen handhaven, hoewel het verspreidingsgebied ingekrompen is en steeds meer versnipperd raakt. De noordse woelmuis leeft in hoge vegetaties met vooral grasachtige planten. De soort heeft een duidelijke voorkeur voor natte terreinen, zoals rietland, moeras, drassige hooilanden, vochtige duinvalleien en periodiek overstroomde terreinen. Doordat de noordse woelmuis geen watervrees heeft, kan hij goed eilandjes bereiken, waar hij dan vaak als enige woelmuis voorkomt.

In Nederland leeft een aparte ondersoort, die verder nergens voorkomt. Vanwege de versnipperde verspreiding en de achteruitgang is de noordse woelmuis op de Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare zoogdieren in Nederland geplaatst. In een aantal gebieden die altijd als bolwerk van de noordse woelmuis golden is de soort verdrongen door de veldmuis of de aardmuis of dreigt dit te gebeuren. Vooral het verdwijnen van drassig gras- en rietland is een oorzaak van de achteruitgang. De noordse woelmuis komt voor op de lijst van beschermde diersoorten behorend bij de Conventie van Bern en op de in 1994 verschenen Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare zoogdieren in Nederland. Bovendien is de noordse woelmuis als enige prioritaire soort van ons land genoemd in de Habitatrichtlijn.

Uniek

Wanders: “De noordse woelmuis komt al sinds 1997 voor op Koudenhoorn en daarmee is dit een uniek ecologisch eiland. Dit is het enige natte veengebied in heel West-Europa waar het diertje voorkomt.” De bioloog maakt zich zorgen over het voortbestaan van de noordse woelmuis op Koudenhoorn. “Het dier moet in de ruigte zitten en kan er niet tegen als riet of hoog gras gemaaid wordt of als er koeien grazen. De noordse woelmuis moet altijd dekking boven z’n hoofd hebben. We hebben op Koudenhoorn zo’n 250 exemplaren die overal op het eiland voorkomen waar ruigte is. Het is uniek, want deze ondersoort is net zo zeldzaam als de Bengaalse tijger en even belangrijk.” Aangezien de noordse woelmuis onder de Europese habitatrichtlijn valt, mag zijn leefgebied niet aangetast worden voor ruimtelijke ontwikkelingen. Een eerder onderzoek, dat in opdracht van de gemeente Teylingen werd uitgevoerd, liet weten dat ‘er geen noordse woelmuizen waren aangetroffen, maar dat hiermee niet zeker gezegd kon worden dat deze diertjes er ook niet zijn.’

Nu is onomstotelijk vast komen te staan dat de noordse woelmuis inderdaad op Koudenhoorn voorkomt. Wanders: “Als Arcadis weer een onderzoek gaat uitvoeren, wil ik erbij betrokken worden. Ik kan precies aanwijzen waar die diertjes zich ophouden en hoe ze – tijdelijk - gevangen kunnen worden. Ik word een beetje moe dat ontkend blijft worden dat de noordse woelmuis op Koudenhoorn leeft.”