SWA zwaar in de problemen

Tonnentekorten bij sociale werkplaats

KAAG EN BRAASSEM – De Sociale Werkplaats Alphen zit zwaar in de problemen. Een onafhankelijk onderzoek is uitgevoerd door het bureau Andersson Elffers Felix en de uitkomsten hiervan hebben al geleid tot het aftreden van een wethouder in Alphen aan den Rijn. In het bestuur van SWA zitten namelijk wethouders van Alphen, Nieuwkoop en Kaag en Braassem en als bestuurder ben je medeverantwoordelijk van het reilen en zeilen van een organisatie.

De SWA had het plan opgevat om meer mensen bij 'reguliere werkgevers' aan het werk te zetten en minder via de sociale werkvoorziening. Reïntegratie was het toverwoord en dat moest via leerwerkplekken en detacheringen gaan lukken. Maar eigenlijk moest de SWA deze andere manier van werken helemaal alleen zien op te lossen en uit te voeren. In het onderzoek staat onder meer: 'De gemeenten geven aan, dat zij ambtelijk maar beperkt meegedacht hebben over het Transformatieplan. Een plan dat in hun ogen veel open einden bevatte en relatief veel verantwoordelijkheid bij de gemeenten legde.' Volgens de gemeenten zou de SWA 'maar beperkt inzetten op het aantrekken van externe wekrsoorten, detachering en begeleid werk'.

Het pand SWAenendrift drukt ook zwaar op de kosten van de SWA. Al in oktober 2015 waarschuwde de SWA voor een tekort van 465.000 euro, terwijl in de begroting nog uitgegaan werd van een overschot van 264.000 euro. Maar de dag voordat die waarschuwing de deur uitging, werden gemeenteraadsleden van Kaag en Braassem rondgeleid. Zij kregen te horen dat het financiële beeld van de SWA 'positief' was. Ook de werkwijze van de SWA krijgt kritiek in het rapport. Invoerfouten ontstaan door de manier waarop afzonderlijke orders worden bijgehouden. En ook wordt er niet waarheidsgetrouw aangegeven wat de medewerkers feitelijk doen. 'De aantallen mensen per werksoort in het systeem wijkt in sommige gevallen af van het beeld daarvan op de werkvloer.'

Ook de loonkosten van de medewerkers blijven hoger dan gedacht. Een aantal van de duurste medewerkers gaat weliswaar weg, maar medewerkers met het minimumjeugdloon krijgen juist meer salaris door de stijging van het minimumloon. Hierdoor zijn de gemiddelde loonkosten ruim 700.000 euro te laag ingeschat.

De gemeenten hebben ook gefaald in hun rol als opdrachtgever. Zo was er voor de catering, groen en schoonmaak geen formele opdrachtbeschrijving, vastgelegd in een contract. 'Ook het opdrachtgeverschap in de richting van SWA als uitvoeringsorganisatie voor de Wsw is niet expliciet belegd. Het is onduidelijk welke medewerker(s) per gemeente met deze rol belast zijn en wie dus als primair aanspreekpunt voor SWA opereerde', aldus het rapport. Ook de samenwerking tussen het Serviceplein en de SWA verloopt slecht, waar het gaat om de realisatie van leerwerkplekken en detachering. Beide organisaties 'opereren teveel naast elkaar en versterken elkaar onvoldoende'. Robert Capel, organisatieadviseur van CapelAdvies, vatte dat vorige maand samen: 'De organisaties willen niet dat hun klanten overstappen naar de ander, want dat heeft financiële gevolgen.'

Ook is volgens het ondezoek de verdeling van de activiteiten tussen de gemeenten en SWA, waar het gaat om de benadering van werkgevers onduidelijk, de planning van de in- en uitstroom van leerwerktrajecten is onvoldoende afgestemd en ook is de planning van de instroom van personen voor beschut werk onvoldoende duidelijk.' De eindconclusie is duidelijk: 'Deze punten maken dat er geen sprake is van een integrale benadering van cliënten van het Serviceplein en SWA en dat de complementaire competenties van beide organisaties niet optimaal worden ingezet. Het heeft de afgelopen periode ontbroken aan een eensluidend beeld van de toekomstige ontwikkeling van SWA.

Het is daarmee niet helder in welke richting SWA zich diende te ontwikkelen en welke bijdrage de organisatie moest leveren aan de uitvoering van de Participatiewet. De afbouw van de eigen productieactiviteiten van SWA werkte hiervoor juist contraproductief. Aangezien een substantieel deel van de kosten van SWA een vast karakter heeft, daalden deze kosten door het afbouwen van de productie niet, terwijl de omzet wel afnam. Duidelijke doelstellingen en sturingsprincipes zijn niet helder geformuleerd.'

Afsluitend stelt het onderzoeksbureau: 'Roond de toekomst van SWA is in de afgelopen jaren onvoldoende het ‘goede’ gesprek gevoerd. Het gesprek is vooral gegaan over de omgang met de verschillende interne werksoorten en de financiële consequenties hiervan, waarbij de aandacht vooral uitging naar de omgang met de huisvesting van SWA. De meer fundamentele transformatie die in gang diende te worden gezet, is onvoldoende aan bod gekomen. Dit heeft geleid tot uit elkaar lopende belangen, niet afgestemde verwachtingen, wederzijds onbegrip en ook onderlinge frustratie, hetgeen van invloed is geweest op alle onderdelen van bovengenoemde vraagstelling. In relatie met de gemeenten speelt, dat het de afgelopen jaren ontbroken heeft aan een zakelijke invulling van het opdrachtgeverschap.'