Oostenrijkse woningen zijn monumentwaardig

JOEP DERKSEN

KAAG EN BRAASSEM – De Oostenrijkse woningen in deze gemeente hebben een hoge tot zeer hoge monumentwaarde. Dat blijkt uit onderzoek van het Monumenten Advies Bureau, dat in opdracht van de Stichting MeerWonen was uitgevoerd. Het onderzoek wordt gedaan, omdat de huizen op de nominatie staan om gesloopt te worden, maar veel bewoners willen de huisjes behouden. Ze gaven aan, dat deze woningen monumentwaardig zijn. Na overleg met de gemeente heeft MeerWonen een onderzoek laten uitvoeren en de bewoners blijken gelijk te hebben.

Oostenrijkse woningen zijn houten huizen, die in Roelofarendsveen (Berkenweg, Dijkstraat, Essenweg en Lindenlaan), Oude Ade (Kolk), Kaag (Prins Bernhardlaan en Julianalaan) en Nieuwe Wetering (Voorweg) staan. Het onderzoek laat er geen misverstand over bestaan. De Oostenrijkse woningen in Roelofarendsveen, Oud Ade en Nieuwe Wetering scoren allemaal 30 punten of hoger en hebben dus een 'zeer hoge monumentwaarde'. En de Oostenrijkse woningen in de Kaag krijgen met 28 punten het predikaat 'hoge monumentwaarde'.

Alle huizen scoren hoog waar het gaat om de cultuurhistorische waarden. Het onderzoek stelt: 'Ze zijn dan ook van uitzonderlijk belang als bijzondere uitdrukking van de sociaaleconomische ontwikkelingen in de periode van de wederopbouw in Nederland, en in het bijzonder van de toenmalige gemeente Alkemade. De complexen zijn de tastbare herinnering aan de tijd, waarin hard werd gewerkt aan het lenigen van de hoge woningnood. De aankoop van montagebouwwoningen uit Oostenrijk, een product dat op zich zelf al een uitdrukking is van de grote belangstelling in die periode voor innovatieve, snel te realiseren en goedkopere bouwconstructies en –methodieken, is hierbinnen een bijzonder fenomeen, dat zowel landelijk als lokaal zeer tot de verbeelding spreekt en aan deze woningen een hoge herinneringswaarde geeft.'

Maar de cultuurhistorische waarde gaat verder: 'Een bijzonder gegeven is, dat de zestig woningen in Roelofarendsveen, Oud Ade, De Kaag en Nieuwe Wetering niet tot de reguliere door het rijk aangeschafte series behoren, maar door rechtstreekse onderhandeling tussen de gemeente en de aanvankelijke eigenaar, Philips in Eindhoven, hier zijn beland. Een bijzondere geschiedenis, mede door het optreden van de daadkrachtige burgemeester van destijds.'

Wat de architectuur- en kunsthistorische waarden betreft, hebben de huizen 'vooral een bijzonder hoog belang voor de geschiedenis van de architectuur en bouwtechniek als typerend voorbeeld van één van de vele innovatieve montagebouwsystemen, die in de loop van de twintigste eeuw werden ontwikkeld. Het ontwerp van de woningen is eenvoudig, traditioneel en praktisch en voor een belangrijk deel ingegeven door constructieve aspecten en het materiaalgebruik, er liggen geen hoogwaardige esthetische uitgangspunten aan ten grondslag. Typerend is wel de consequent aangehouden bouwvorm en het materiaalgebruik (hout en pannen), die de woning zo herkenbaar maakt ten opzichte van andere rond 1950 geproduceerde huizen.'

Ook laat het onderzoek weten, dat de Oostenrijkse woningen op bijzondere locaties staan: 'Hierin is een boeiende afwisseling te zien: een tuindorpachtige opzet met bijzondere voor de vroeg naoorlogse stedenbouw karakteristieke ruimtelijke accenten in Roelofarendsveen; in Oud Ade een moderne hofstructuur, op ongedwongen wijze gekoppeld aan de oude dorpskom van Oud Ade; in Nieuwe Wetering een wat formeler opgezet hofje binnen de lintbebouwing van Nieuwe Wetering en georiënteerd op de openbare weg; in De Kaag een ongedwongen kleinschalige toevoeging aan de bestaande dorpsstructuur, deels binnen bestaande bebouwing, zonder stedenbouwkundige verbijzonderingen. Het complex in Roelofarendsveen springt er uit door een hoge situationele en ensemble waarde. Een uitzonderlijke kwaliteit is dat het complex als een klein tuindorp is opgezet, dat een geheel eigen en beeldbepalende plek inneemt in de naoorlogse woonbuurten van het dorp.'

Verder zijn de Oostenrijkse woningen, 'gaaf en herkenbaar' en binnen de gemeente Kaag en Braassem hebben ze 'een hoge zeldzaamheidswaarde'. Het onderzoek besluit: 'De complexen zijn beschermingswaardig als gemeentelijk monument.' Met dit rapport is het nog altijd niet zeker, dat de Oostenrijkse woningen kunnen blijven staan. MeerWonen, de gemeente en de bewoners gaan nu met elkaar praten over de toekomst van de huizen.