LEIDEN – Het is 'my
way' of 'the highway'. Medewerkers die al tientallen jaren bij
Naturalis Biodiverity Center werken, hebben dit gevoel bij het
managementsbeleid, dat enkele jaren geleden is ingezet. Zij spreken
van een angstcultuur: wie kritiek heeft op het beleid, kan
onherroepelijk vertrekken.
Meer dan 55 jaar werkte
Hans Nooteboom (81) bij Naturalis als planten taxonomist, de laatste
jaren hield hij zich als vrijwillige hoofdredacteur bezig met het
blad 'Flora Malesiana'. Maar tegenwoordig zit hij tegen zijn zin
thuis. 'Omdat ik bezwaar maakte tegen de verhuizing van het Herbarium
werd ik ontslagen', zo laat hij weten. Hij herinnert zich de dag nog
goed: 'Ik moest mijn kamer opruimen op de dag dat we verhuisden.
Terwijl ik daar volop mee bezig was, werd het een week uitgesteld.
Daarna bleek dat er in het nieuwe gebouw niet voldoende ruimte was
voor mijn spullen. Dozen stonden op planken en vaste planten mocht ik
vanwege de Arbowet niet op mijn kamer hebben.'
De periode na de
verhuizing was voor Nooteboom een drama. 'Je kon eigenlijk niet
werken in het nieuwe gebouw. De dozen met planten waren op elkaar
gestapeld en je bleef er maar mee slepen, iedere keer als je een
bepaalde plant nodig had.' Hij beklaagde zich hierover en kreeg
daarna een email van directeur Edwin van Huis. 'Hierin stond, dat ik
niet meer mocht komen. Ik heb een gesprek aangevraagd, maar daar had
hij geen behoefte aan. Hij vond dat ik als vrijwilliger gast ben en
dat ik daarom moest doen wat zij zeiden.'
Enkele maanden lang
negeerde Nooteboom de ontslagemail en bleef hij komen. Totdat dit
ontdekt werd en de wachtwoorden op zijn computer werden geannuleerd.
'Ik vind het heel jammer dat het zo heeft moeten eindigen', sipt
Nooteboom. 'Het Rijksherbarium was een wereldbefaamd instituut, maar
dat is geheel opgeheven. De collectie is in een nieuw huis
ondergebracht, maar er is geen directeur meer van. Dat vind ik nog
het allerergste. Dat is aan collega's in het buitenland moeilijk uit
te leggen.'
Ook andere medewerkers,
die al tientallen jaren onderdeel zijn van Naturalis en de
voorgangers van dit instituut, bevestigen de angstcultuur. Zij durven
echter niet met hun naam in de krant te staan, uit angst voor
represailles. ''Mensen die kritiek uitoefenen, gaan er uit. Er heerst
een heel nare sfeer met argwaan. Je moet niet je mond open durven
doen.' Het doet pijn om met dit nieuws naar buiten te komen, maar ze
hopen dat het tij gekeerd kan worden. 'Ik kom hier mee naar buiten,
omdat het een beetje mijn museum is. We kregen in de jaren '90 de
opdracht om op twee poten te werken; onderzoek doen en de collectie
openstellen voor publiek. We zijn nu een Biodiversity Center, maar we
spannen ons niet in om aan biodiversiteit te doen. Naturalis is geen
echt wetenschappelijk centrum meer. We hebben alleen nog mensen die
oppervlakkig wat kunnen vertellen, maar niet kunnen praten over
begrip van de natuur en hoe het werkt met de ecologie.'
Over de manier waarop met
medewerkers wordt omgegaan, die niet volop in de publiciteit staan:
'Er wordt helemaal niet met de werkvloer gecommuniceerd. In het
verleden hebben mensen opmerkingen of aanmerkingen geplaatst. Hierna
werden ze op het matje geroepen en is hen verteld dat ze elders een
betrekking moeten zoeken. Je uitspreken is niet verstandig. Daarom
concentreert iedereen zich op z'n eigen bezigheden, trekt zich terug
en laat verder maar alles gebeuren.'
Ze hopen dat het tij nog
keert: 'Deze organisatie gaat stevig inzetten om nog groter te worden
als publieksmagneet. De collecties en het onderzoek gaan daar een
marginale rol in spelen. We zien deze ontwikkeling met lede ogen aan,
want Naturalis is ontstaan door het samengaan van verschillende
instituten. De bedoeling was dat het de neergang van taxonomie tegen
zou gaan, maar de neergang blijft doorgaan. Als mensen niet worden
opgevolgd, gaat de kracht er uit.'
Vervelend
,,We vinden het heel vervelend dat er
oud-medewerkers zijn die dit zo ervaren’’, stelt Naturalis in reactie.
,,We nemen dit soort signalen serieus, maar we bespreken dit niet via de
krant. Naturalis Biodiversity Center is een grote organisatie geworden
die onderzoek doet in een snel veranderende en heel competitieve
wetenschappelijke wereld. De veranderingen in het onderzoek gaan snel en
Naturalis verandert mee. Dat heeft impact op mensen, dat begrijpen we
en proberen we zo goed mogelijk te bespreken met elkaar.’’
Joep Derksen